Graffiti | Βανδαλισμός ή σύγχρονη μορφή τέχνης;
Graffiti | Βανδαλισμός ή σύγχρονη μορφή τέχνης;
To graffiti είναι η πιο αμφιταλαντευόμενη μορφή έκφρασης από την ημέρα που έκανε την εμφάνισή της στον κόσμο μας. Μέχρι και σήμερα διχάζει το ευρύ κοινό καθώς πολλοί το θεωρούν βανδαλισμό ενώ επίσης πολλοί το θεωρούν ως μία σύγχρονη μορφή τέχνης.
Οι άνθρωποι που δημιουργούν graffiti είναι σε μεγάλη τους πλειοψηφία άνθρωποι της διπλανής πόρτας, άνθρωποι που την ημέρα εργάζονται κανονικά και μπορεί να είναι και διευθυντές ακόμα και σε μεγάλες εταιρίες και την νύχτα ξεκινούν για ακόμα μία επικίνδυνη αποστολή. Η τέχνη κινείται ακόμα και σήμερα ανάμεσα σε λεπτά όρια μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας που στην δεύτερη περίπτωση έχει μπόλικη αδρεναλίνη σε πολλές περιπτώσεις κυνηγητό, ακόμα και φυλάκιση.
Τα graffiti γίνονται σε εξωτερικούς τοίχους, σε γέφυρες, τούνελ, μέσα μαζικής μεταφοράς, κτίρια, ουσιαστικά παντού και περιλαμβάνουν από συνθήματα μέχρι τεράστιες ζωγραφικές απεικονίσεις, όλες οι δημιουργίες έχουν πάντα την υπογραφή (tag) του ανθρώπου που τα έφτιαξε.
Μέσα στο χειμερινό τεύχος του Fresh σας παρουσιάζουμε την συζήτηση που είχαμε με έναν πολύ γνωστό γκραφιτά και από τους πιο ενεργούς στην Ελλάδα!
Υπάρχει “επαγγελματίας” που δημιουργεί graffiti;
Πλέον ναι, υπάρχουν τεράστιες πολυεθνικές εταιρείες που χρησιμοποιούν ανθρώπους για να κάνουν graffiti. Όλοι όμως ξεκίνησαν από το παράνομο κομμάτι μιας που μιλάμε για μία τέχνη του δρόμου. Βέβαια σημαντικό ρόλο έχει το που ζει ο καθένας, άλλη εξέλιξη υπάρχει στην Ελλάδα, άλλη στην Αγγλία, άλλη στην Αμερική. Σιγά – σιγά έφτασαν σε σημείο να γίνουν περιζήτητοι και έτσι πέρασαν από το παράνομο στο να γίνει επάγγελμα. Στην Ελλάδα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μεγάλη εταιρεία ελαιολάδου που προσέλαβε άνθρωπο για να δημιουργήσει graffiti σε όλους τους εξωτερικούς της τοίχους, καθώς και δήμοι σε όλη την χώρα (Αθήνα – Θεσσαλονίκη) δίνουν τοίχους και προσόψεις κτιρίων για να δημιουργηθούν συνθέσεις.
Εσύ πως “μπλέχτηκες” σε αυτό τον κόσμο;
Από μικρό με ιντριγκάριζε η τέχνη, η ζωγραφική και το graffiti. Δεν γίνεται να μην σου πω πως έβγαιναν στην αρχή πολύ άσχημα κομμάτια γιατί μέχρι να συνηθίσεις να δουλεύεις στους μεγάλους όγκους τα αποτελέσματα δεν είναι και τα καλύτερα. Είναι επίσης δύσκολο αυτό που έχεις προσχεδιάσει σε ένα χαρτί να το μεταφέρεις αυτούσιο σε πολύ μεγαλύτερους όγκους. Έτσι ξεκίνησα και εγώ και εννοείται παράνομα, καθώς έτσι ξεκινήσαμε όλοι μας.
Όσο περνούσαν τα χρόνια μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω graffiti σε τοίχους ή μέρη που δημιουργούν οι εξειδικευμένοι.
Η έμπνευση πως έρχεται; Κοιτάς το χώρο ή δημιουργείς σε χαρτί ψάχνοντας τον κατάλληλο χώρο;
Αν είναι νόμιμο κοιτάς πρώτα το χώρο για να μπορεί το κομμάτι που θα δημιουργήσω να μπορεί σχεδιαστικά και χρωματικά να ταιριάζει σε αυτόν. Άμα είναι παράνομο δεν με ενδιαφέρει. Σε ένα νόμιμο θα πας ήρεμα με το καφεδάκι σου, το διάλειμμα σου, τον χρόνο σου στο να παρατηρείς λάθη που μπορεί να προκύψουν, στο παράνομο όμως δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Επίσης στο παράνομο μετράει η ταχύτητα! Μην ξεχνάς πως είσαι σε ένα σημείο που κανονικά δεν θα έπρεπε να βρισκόσουν. 10 λεπτά αρκούν για να δημιουργηθεί ένα αξιοπρόσεκτο graffiti!
Τι σε εμπνέει; η κοινωνική κατάσταση; η πολιτική ή ο ίδιος σου ο εαυτός;
Αν σου πω προσωπικά εμένα δεν με εμπνέει κάτι. Στα δέκα που θα κάνω εξάλλου τα εννιά είναι παράνομα έτσι έχω δημιουργήσει και δουλέψει πάνω σε μία δική μου γραμματοσειρά τα οποία και εξελίσσω αλλάζοντας το στυλ. Έμπνευση θα χρειαστώ και έχω χρειαστεί όταν είναι να κάνω μία νόμιμη δουλειά είτε για κάποιο δήμο είτε για κάποια εταιρεία. Υπάρχουν φορές όμως που μία κατάσταση με έχει εμπνεύσει όπως π.χ το covid.
Από όλα αυτά που μας λες καταλαβαίνω πως την μία στιγμή μπορεί να είσαι μέσα από την πλευρά του νόμου και την επόμενη να βρίσκεσαι έξω από αυτή. Σε φοβίζει κάτι όταν είσαι στην απέξω;
Όχι, το κάνω γνωρίζοντας το που πάω αλλά και τις ενδεχόμενες συνέπειες.
Τι νιώθεις κάνοντας κάτι παράνομο;
Αδρεναλίνη!
Τι επιπτώσεις μπορεί να έχεις αν σε πιάσουν;
Πολλές… από μια απλή κράτηση στο τμήμα για ένα βράδυ έως και φυλάκιση και χρηματικό πρόστιμο. Αναλόγως που θα το κάνεις και σε ποια χώρα. Πολλές χώρες για να εξαλείψουν αυτή την μορφή “βανδαλισμού” έχουν εισάγει εξοντωτικές τιμωρίες στην νομοθεσία τους… πιο σκληρές ακόμα και από το να είσαι έμπορος ναρκωτικών ή το να έχεις τραυματίσει συνάνθρωπο σου. Εγώ το θεωρώ παράλογο γιατί δεν λύνει το “πρόβλημα” όπως το ονομάζουν οι κυβερνήσεις.
Το να μπορείς να έχεις συνέπειες αν σε πιάσουν σε ιντριγκάρει παραπάνω;
Βέβαια! Έχω πάει σε χώρες να κάνω graffiti ακριβώς γιατί έχουν αυστηρούς νόμους. Έχω πάει σε χώρες γιατί υπάρχει ο κίνδυνος να σε πάνε κατευθείαν στην φυλακή ή θα σε κυνηγήσει η ειδική ομάδα της αστυνομίας που ασχολείται με εμας. Τέτοιες χώρες είναι κυρίως οι Ασιατικές! Εκεί “βαράς” και φεύγεις. Συνήθως μετά από δύο “χτυπήματα” φεύγεις και από την ήπειρο! Πολλά άτομα έχουν επιστρέψει πίσω στις χώρες τους και μετά έχουν συλληφθεί και εκδοθεί στις χώρες που τους ζητούσαν.
Σε μία “αποστολή” πας ομαδικά ή μόνος σου;
Παίζουν και τα δύο. Σε πολλές έχω πάει μόνος μου.
Πώς βρίσκεστε μεταξύ σας;
Δυστυχώς το graffiti κατά την άποψη μου είναι ένα εγωιστικό χόμπι.
Με ποια έννοια;
Ποιος έχει κάνει τα περισσότερα, ποιος έχει κάνει σε πιο δύσκολα σημεία, ποιος κάνει τα πιο ακραία, ποιος κάνει τα πιο ωραία. Όταν ταξιδεύεις στο εξωτερικό, για να κάνεις νόμιμα θα πρέπει να έχεις κάποιες δεξιότητες ώστε να βάψεις σε συγκεκριμένα σημεία ή με μία ομάδα, αν είναι για παράνομα μετράει το ποιος είναι πιο ακραίος, πιο μάγκας, πιο τρελός… εδώ θα σου πω πως τα πιο πολλά μη νόμιμα γίνονται σε τρένα.
Εδώ θα σε ρωτήσω το τι μπορεί να σημαίνει το να πατήσεις με το δικό σου graffiti πάνω σε ενός άλλου;
Καταρχάς είναι ασέβεια αλλά γίνεται. Βέβαια παίζει ρόλο σε ποιον το κάνεις και σε ποια χώρα το κάνεις. Είναι κάτι που μπορεί να οδηγήσει από μία απλή εξύβριση στο διαδύκτιο έως και τραυματισμό. Αν πας και κάνεις κάτι τέτοιο στην Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στο Λος Άντζελες είναι πολύ εύκολο να φας ακόμα και σφαίρα. Ποιος είσαι εσύ που ήρθες στην περιοχή μου και πατάς πάνω σε μένα. Εγώ προσωπικά σέβομαι και δεν το έχω κάνει ποτέ μου αυτό, δεν είναι πως φοβάμαι ή σκέφτομαι τα αντίποινα, απλώς έτσι σκέφτομαι και λειτουργώ, δεν θέλω να κάνω πράγματα στην ζωή μου όπως δεν θα ήθελα να το κάνουν και σε εμένα. Όπως και όταν ταξιδεύω κοιτάω να μιλήσω πρώτα με γκραφιτάδες της πόλης που θα επισκεφτώ ώστε να μην έχω πρόβλημα μαζί τους. Σκέψου πως σε κάθε μητρόπολη του κόσμου υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν graffiti τόσο μελετημένα και τόσο σοβαρά ώστε να μην προκαλούν που δεν θα μπορούσα εγώ παραδείγματος χάρη να εμφανιστώ εκεί και να τα κάνω όλα μπάχαλο. Πάντως εδώ θα σε ενημερώσω πως επειδή είναι εγωιστικό χόμπι υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί να σε στείλουν οι ντόπιοι σε παγίδα για αυτό και πρέπει πάντα να είσαι πολύ προσεκτικός. Εγώ έχω πέσει σε τέτοια παγίδα και η ίδια η αστυνομία μου είπε “τι ήρθες να κάνεις εδώ; συνέχεια σας πιάνουμε σε αυτό το σημείο”. Βέβαια η συνέχεια ήταν σε ανάκριση του τι ακριβώς ήθελα να κάνω και εκεί ελέγχανε τα κινητά, φωτογραφικές μηχανές και κάμερες. Τέλος θα σου πω πως έχει τύχη να βρεθώ σε χώρα της Λατινικής Αμερικής έχοντας ξοδέψει πολλά χρήματα και για μόλις 20 λεπτά βαψίματος όπως και στην Ασία αλλά δεν κατάφερα λόγω συνθηκών και φύλαξης να πετύχω τον σκοπό μου.
Τα social τι ρόλο έχουν παίξει;
Είναι πολύ πιο εύκολο να δεις graffiti, να γνωρίσεις ανθρώπους και να έρθεις σε επαφή μαζί τους, από την άλλη όμως φακελώνεις μόνος σου τον εαυτό σου. Βέβαια και εγώ ανεβάζω και δεν σου κρύβω πως είναι όμορφο συναίσθημα να παίρνεις τα like και περισσότερο να παίρνεις σχόλια από κορυφαίους από όλο τον κόσμο.
Το να βάψεις ένα τρένο γιατί είναι τόσο πολύ διαδεδομένο;
Εγώ το θεωρώ αυθεντική μορφή graffiti γιατί το κομμάτι που θα δημιουργήσεις δεν μένει σταθερό αλλά ταξιδεύει και άρα θα το δει πολύ περισσότερος κόσμος. Αυτό είδαν οι διαφημιστικές εταιρίες και πλέον θα δεις πάνω σε φορτηγά, σε λεωφορεία, σε τρένα, ακόμα και σε αεροπλάνα διαφημιστικά. Για αυτό και θεωρούμε εντελώς “γελοίο” το να μην επιτρέπεται να κάνουμε εμείς κάτι αλλά αντίθετα οι πολυεθνικές να έχουν γεμίσει διαφημίσεις ότι κινείται.
Ποια είναι η Μέκκα του graffiti;
Η Νέα Υόρκη. Από εκεί ξεκίνησε όλο αυτό.
Σου δίνει prestige να έχεις βάψει στην Νέα Υόρκη;
Δεν το συζητώ. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι έχουν ταξιδέψει στην Νέα Υόρκη απλά και μόνο για να βάψουν εκεί. Άλλοι για τοίχους, άλλοι για τρένα και εγώ προσωπικά για τρένα. Τρία τρένα έχω βάψει στην Μέκκα του graffiti.
Επιδιώκεις κάτι από όλο αυτό;
Όχι, στην ηλικία που βρίσκομαι το κάνω μόνο και μόνο επειδή μου αρέσει. Τα κομμάτια που έχω κάνει άλλοι θα πουν πως είναι καλά, άλλοι θα πουν πως δεν είναι, μα εμένα δεν με νοιάζει τι θα πουν. Και ειδικά στα σημεία που το κάνω αν είσαι μάγκας πήγαινε κάνε το και εσύ με το χρονικό περιθώριο που έχεις και το άγχος και την αδρεναλίνη να σε έχει κατακλύσει. Γιατί ουσιαστικά ψάχνεις να βρεις την τρύπα του συστήματος ώστε να βρεθείς σε έναν χώρο που είναι φυλασσόμενος. Και αν τα καταφέρεις εσύ που κουβαλάς ουσιαστικά μπογιές και σπρέι δεν θέλεις να ξέρεις και ποιος άλλος αν ήθελε θα μπορούσε να το έχει καταφέρει. Έχουμε ερωτηθεί από τις ίδιες τις εταιρείες καθώς και από την αστυνομία για το πως καταφέραμε και φτάσαμε στο “στόχο” με τόσα μέτρα ασφαλείας όπως κάμερες και αισθητήρες κίνησης! Επίσης όμως υπάρχουν και γκραφιτάδες όπου τους έχει εκδοθεί ένταλμα σύλληψης, όπου τους έχουν κυνηγήσει εκατοντάδες αστυνομικοί! Στην Ταϊβάν για παράδειγμα, πρόσφατα διακόσιοι αστυνομικοί ασχολήθηκαν με την έρευνα ώστε να βρουν και να συλλάβουν δύο άτομα που βάψανε το μετρό τους πριν καταφέρουν και φύγουν από τη χώρα, ευτυχώς για εμάς δεν το κατάφεραν αυτό. Δεν θα ήθελα να σκεφτώ τι θα γινόταν αν τους έπιαναν. Εγώ δεν μπορώ να το κατανοήσω διότι υπάρχουν πιο σοβαρά ατοπήματα. Βέβαια το να σπας συστήματα ασφαλείας για το νόμο δεν είναι και το καλύτερο.
Σαν χάκερ του δρόμου…
Ναι, κάνουμε άθελα μας καλύτερο το σύστημα φύλαξης που υπάρχει.
Είναι σαν διπλή ζωή όλο αυτό; Φαντάζομαι πως ο κάθε ένας από εσάς έχει οικογένεια, μπορεί να διοικεί μία επιχείρηση ακόμα και να είναι στέλεχος μίας εταιρείας.
Υπάρχουν γκραφιτάδες που δουλεύουν σε πολυεθνικές, σε τράπεζες και στις άδειες τους ταξιδεύουν και βάφουν συνέχεια. Ναι μπορείς να το θεωρήσεις διπλή ζωή, μα από την άλλη για εμάς που το κάνουμε είναι ένα είδος θεραπείας από την καθημερινότητα. Είναι παρανοϊκό ίσως το να προσπαθείς να σπάσεις όλα τα συστήματα ασφαλείας, αλλά όταν πετυχαίνεις τον στόχο σου που είναι να βάψεις και να βγάλεις μία φωτογραφία νιώθεις υπέροχα συναισθήματα.
Υπάρχουν περιπτώσεις που η κατάσταση ξεφεύγει;
Ναι, υπάρχουν πολλές πόλεις που γκραφιτάδες θα “παίξουν” ξύλο με τους σεκιουριτάδες. Και εμένα μου έχει τύχει να “παίξω” ξύλο γιατί πρέπει εκείνη τη στιγμή να ξεφύγω. Εννοείται πως δεν μου άρεσε αλλά εκείνες τις στιγμές δεν μπορούσε να γίνει κάτι άλλο, ή θα σώσω τον εαυτό μου ή θα υποστώ τις συνέπειες. Όσες φορές έχω φτάσει σε αυτό το σημείο ποτέ δεν έχω χτυπήσει άσχημα τον άλλο γιατί εκείνος την δουλειά του κάνει, απλά ο γκραφιτάς εκείνη την ώρα θέλει να φύγει!
Υπάρχουν όρια;
Από την στιγμή που ταξιδεύεις για να πετύχεις κάτι δύσκολο όρια δεν υπάρχουν. Προσωπικά εγώ βάζω όρια σε περιουσίες. Δεν θα βάψω σε μνημεία, ούτε σε ιδιωτική περιουσία. Εκεί που θα βάψω είναι στην δημόσια γιατί ανήκει σε όλους άρα και σε εμένα και στην τελική αν θέλανε ας το πρόσεχαν καλύτερα. Για μένα δεν είναι δυνατόν να μην προσέχεις κάτι και μετά να το ρίχνεις σε εμάς ότι βανδαλίζουμε. Ακόμα πιο απλά να στο πω, πως αν κάτι το έχουν πεντακάθαρο και το προσέχουν δεν υπάρχει περίπτωση να μπω να βάψω και εδώ θα σου πω πως κανονικά όλοι οι δημόσιοι χώροι θα έπρεπε να λάμπουν όπως οι ιδιωτικοί και να μην αφήνονται στην μοίρα τους. Δες τις παιδικές χαρές τις δημόσιες, δες τις ιδιωτικές ή δες τα τρένα άμα θέλανε δεν θα μπορούσαν στην Αθήνα να τα έχουν καθαρά; Σου λένε πως δεν γίνεται να τα έχουμε να λάμπουν γιατί είναι μεγάλο το κόστος, οκ κάνε καλύτερη φύλαξη όμως. Και κλείνοντας αυτή την απάντηση θέλω να σου θυμίσω πως ουσιαστικά “παιδιά” είμαστε, αν μπορούμε να μπούμε εμείς μέσα σε φυλασσόμενα μέρη δεν μπορώ να σκεφτώ το ποιοι άλλοι μπορούν να μπουν και τι μπορεί να προκαλέσουν – θα στο πω ευθέως και εννοώ τους τρομοκράτες.
Τι σου μένει μέσα σου από όλο αυτό;
Κάθε φορά που κοιτάζω τις φωτογραφίες θυμάμαι όλες τις στιγμές… με ποιους ήμουν, που ήμουν, τι ψυχολογία είχα, τι είχε γίνει για να φτάσω εκεί, πως είχα φύγει. Επίσης μου έχουν μείνει όλες οι δύσκολες στιγμές, όπως το να έρθουν κάτω από το σπίτι μου 7 πάνοπλοι αστυνομικοί για ένα σύνθημα που είχα γράψει σε ένα τοίχο για ένα γεγονός με τρένο που είχε συγκλονίσει την χώρα, όπως τις στιγμές που είχα συλληφθεί και είχα δικαστεί. Σε συγκεκριμένη χώρα της Ευρώπης είχα συλληφθεί, είχα καταδικαστεί με άμεση φυλάκιση και ευτυχώς κατάφεραν οι δικηγόροι και με έβγαλαν μετά από λίγο καιρό. Αυτά σκέφτομαι και το πως μία κατάσταση εξελίχθηκε άσχημα.
Για το τέλος θα θέλαμε να σε ρωτήσουμε για το αν ο ίδιος ο νόμος δεν μπορεί να σε σταματήσει, υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί να σου βάλει φρένο;
Ναι, η ηλικία και τα πιθανά προβλήματα υγείας. Εγώ πλέον θεωρούμε μεσήλικας στο graffiti. Υπάρχουν και μεγαλύτεροι από μένα μα και πολλοί μικρότεροι. Είναι το graffiti μέρος της ζωής μου, δεν είναι ένα απλό χόμπι, είναι κάτι που δεν μπορώ να στο εξηγήσω με λόγια. Άμα δεν το κάνω δεν νιώθω καλά, άλλοι παίζουν μπάλα, άλλοι πάνε για κυνήγι, εγώ θα πάω να βάψω για να ξεπεράσω τα προβλήματα της καθημερινότητας.
Σε ευχαριστούμε πολύ…
Και εγώ σας ευχαριστώ.
Φωτογραφίες: Από γκραφιτάδες σε όλο τον κόσμο (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Αγγλία, Γερμανία, Ελλάδα)
Συνέντευξη στον Ηλία Κοτσιρέα
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Fresh WInter Stories 2023
