Λένα Μορφογένη: Η τέχνη είναι έρωτας και δεν μπορεί να μπαίνει σε καλούπια

Η Λένα γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο εργαστήριο της Τέτας Μακρή. Μαθήτευσε, επίσης, στην τέχνη της αγιογραφίας δίπλα στο ζωγράφο – αγιογράφο Κωνσταντίνο Γεωργόπουλο, καθώς και στις τεχνικές ψηφιδωτού με δάσκαλο τον γλύπτη Δημήτρη Βαφειάδη.

Τα έργα που δημιουργεί τα εντάσσει στις καλλιτεχνικές ενότητες – Ataxia, Brigges, Spiral Tribe, Faces, Not Just a Number και E-motion – που έχει αναπτύξει. Κυριαρχεί ως μέσο δημιουργίας η ζωγραφική, αλλά και η γλυπτική. Είναι μεγάλη μας χαρά που την παρουσιάζουμε στις σελίδες μας.

Στην έκδοση του Fresh Summer 2024 το εξώφυλλό μας κοσμεί εικαστική δημιουργία της.

Αγαπητή Λένα, θέλουμε να μας πεις για αρχή τι σε ώθησε να ασχοληθείς με την τέχνη και πότε αποφάσισες πως θέλεις να σπουδάσεις πάνω σε αυτή.

Μία επίσκεψη στην γενέτειρα της μητέρας μου, σε ηλικία 18 ετών, μόλις είχα τελειώσει το σχολείο, αποτέλεσε την αφετηρία του ταξιδιού μου.
Η τέχνη είναι οικογενειακή υπόθεση. Τρέχει στις φλέβες αρκετών συγγενών μου από την πλευρά της μητέρας μου. Έχω τουλάχιστον 6-7 θείους και ξαδέρφια, ζωγράφους ή αγιογράφους. Μαζί τους έγινε η πρώτη μου επαφή με αυτό το μαγικό κόσμο. Από εκεί και μετά η επιλογή μου έμοιαζε μονόδρομος.
Με την επιστροφή μου στην Αθήνα, ήταν σαν ένα τεράστιο χέρι να με αγκάλιασε και άρχισε να με σπρώχνει προς αυτή την κατεύθυνση. Σύντομα ήρθε η Σχολή Καλών Τεχνών και όλα πήραν το δρόμο τους.

Βλέποντας τα έργα σου παρατηρούμε πως έχεις σε κάθε ενότητά σου εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα, εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Πώς το καταφέρνεις αυτό και γιατί το κάνεις;

Στη διαδικασία εξέλιξής τους, είθισται οι καλλιτέχνες να βρίσκουν τον τρόπο έκφρασης που τους ταιριάζει περισσότερο και συνήθως μένουν σε αυτό, με μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις στη δουλειά τους.

Εμένα δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Είμαι και ως άνθρωπος έτσι, χρειάζομαι αλλαγές, διαφορετικά νιώθω ότι βαλτώνω. Έτσι και στη δουλειά μου, θέλω να πειραματίζομαι συνεχώς.

Η τέχνη είναι έρωτας και ο έρωτας δεν μπορεί να μπαίνει σε καλούπια. Ανάλογα με το τι θέλω να διηγηθώ μέσα από την εκάστοτε ιδέα, ακολουθώ το ανάλογο μονοπάτι.

Υπάρχουν ιδέες που κατά την γνώμη μου αποδίδονται καλύτερα, π.χ. με μια πιο παραστατική προσέγγιση και άλλες φορές που αφήνεσαι στην εσωτερική σου πάλη και όπου αυτή σε οδηγήσει.

Υπάρχει χώρος για νέες εικαστικές ενότητες στο μέλλον ή αυτές είναι και θα προχωρήσεις την καλλιτεχνική ανάπτυξή τους;

Ναι, ήδη έχω ξεκινήσει την επόμενη ενότητα. Βέβαια, θα ήθελα να τονίσω ότι για εμένα, όλα αυτά δεν φαίνονται αποκομμένα το ένα από το άλλο. Είναι συνέχεια των διεργασιών που γίνονται μέσα μου!

Είναι πηγή δικής σου εσωτερικότητας ή αποτέλεσμα εξωτερικών ερεθισμάτων ο τρόπος δημιουργίας και έκφρασης;

Ένας συνδυασμός και των δύο, θα έλεγα. Για παράδειγμα, η ενότητα με τα γυναικεία πορτρέτα, καθώς και η σειρά Not Just a Number, είναι εμπνευσμένες από εξωτερικά ερεθίσματα.

Σχετικά με τη σειρά των γυναικείων πορτρέτων, θυμάμαι ότι ήμουν διακοπές, όταν διάβασα μια είδηση για κάποια βίαια γεγονότα σε χώρα του εξωτερικού, όπου τα δικαιώματα των γυναικών παραβιάζονται καθημερινά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σε όλο το υπόλοιπο των διακοπών, το μυαλό μου να μην μπορεί να ηρεμήσει και έτσι προέκυψε η ανάγκη μου να εκφραστεί όλο αυτό.

Αντίθετα η σειρά Ataxia είναι όλη εμπνευσμένη από εσωτερικούς δαίμονες.

Πότε λες πως το έργο σου τελείωσε; Πότε το βγάζεις από το καβαλέτο;

Θεωρώ ότι το ίδιο το έργο σου «μιλάει», σε καθοδηγεί μόνο του! Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι στις πιο αφαιρετικές προσεγγίσεις μπορεί να επεμβαίνεις ξανά και ξανά, αλλά καθώς αυτό καταλήγει να είναι ατέρμονο, τελικά καλείσαι να βάλεις εσύ μια τελεία.

Ο εικαστικός εκτίθεται στο κοινό με μέσο έκφρασης τις δημιουργίες του. Πες μας πόσο δύσκολο είναι αυτό και πότε νιώθεις (αν νιώθεις) πως ο σκοπός της έκθεσης έχει επιτευχθεί.

Πρέπει να ομολογήσω πως στην αρχή δυσκολεύτηκα με τη διαδικασία της έκθεσης στο κοινό. Το δούλεψα, όμως, αρκετά με τον εαυτό μου, συνειδητοποιώντας πως είναι αδύνατον να αρέσει η δουλειά μας σε όλους.

Μπήκα στη διαδικασία να παρατηρήσω ότι το ίδιο κάνω και εγώ όταν επισκέπτομαι π.χ. μια foire, όπου υπάρχει τεράστια ποικιλία έργων. Το βλέμμα μου στέκεται σε κάποια κομμάτια και κάποια άλλα τα προσπερνώ.

Αυτή η συνειδητοποίηση με βοήθησε αρκετά. Ωστόσο, πάντα υπάρχει μέσα μου το ίδιο άγχος σε κάθε έκθεση.

Το ιδανικό σε μια έκθεση είναι να έχεις καλή κριτική για τη δουλειά σου, από όσο μεγαλύτερη μερίδα του κοινού που θα την επισκεφθεί. Εάν αυτό συνοδευτεί και από αγορές έργων σου, έχεις πετύχει το στόχο σου σε μεγάλο βαθμό.

Η σύγχρονη γυναίκα έχει στην καθημερινότητα της χιλιάδες πράγματα να φέρει εις πέρας. Με ποιον τρόπο καταφέρνεις να “φεύγεις” από αυτή την καθημερινότητα και να εισέρχεσαι στον κόσμο της δημιουργίας ενός νέου έργου σου;

Συγκέντρωση… Δύσκολο πράγμα! Προσωπικά, χρειάζομαι χρόνο για να μαζευτεί η ενέργειά μου στο κέντρο μου, να χαλαρώσει το μυαλό μου.
Είμαι τυχερή, γιατί μένω σε μονοκατοικία και συνήθως ασχολούμαι με τον κήπο μου! Η χειρωνακτική εργασία αποτελεί φάρμακο για μένα. Η επαφή με τη φύση είναι ο καλύτερος φορτιστής ενέργειας. Χρειάζομαι συνήθως μια ώρα και μετά, τις περισσότερες φορές, είμαι έτοιμη να ξεκινήσω.

Υπάρχει γυναίκα ή γυναίκες που θαυμάζεις για το έργο της/τους;

Την Tracy Emin για την αντισυμβατικότητά της και την Louise Bourgeois για τα γλυπτά της.

Πες μας τα κύρια γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν εσένα ως άνθρωπο. Τι σε κάνει ευτυχισμένη και τι σε δυσαρεστεί, τι δεν μπορείς να ανεχτείς.

Λατρεύω τη θάλασσα, με ηρεμεί! Κάθε βουτιά μέσα της, έχει για μένα χαρακτήρα κάθαρσης. Προσπαθώ να κολυμπώ όλο το χρόνο, όσο είναι εφικτό.

Επίσης, αγαπώ τα ταξίδια. Όσο πιο μακρινά και σε ιδιαίτερα μέρη, τόσο το καλύτερο.

Αγαπώ τα ζωάκια, για αυτό και φροντίζω αρκετά.

Δεν αντέχω το ψεύτικο και το δήθεν, που δυστυχώς έχει κατακλύσει τους ανθρώπους. Δεν μπορώ καθόλου αυτή την αδιαφορία που μας χαρακτηρίζει ως ανθρωπότητα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Τέλος, δεν χωράει ο νους μου, πως έχουμε καταλήξει να μην κατανοούμε τα αυτονόητα.

Αν μπορούσες αύριο να κάνεις μία έκθεση όπου ήθελες εσύ. Τι χώρο θα επέλεγες και ποια εποχή θα την έκανες;

Ως εποχή θα διάλεγα το σήμερα. Θα ήθελα να κάνω ένα τεράστιο installation στο ηφαίστειο της Σαντορίνης. Το νησί αυτό έχει μια άγρια ομορφιά και ασκεί μια γοητεία. Έχει μια ενέργεια που με εμπνέει.

Έχεις έρθει στην περιοχή μας; Έχεις επισκεφθεί την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη; Αν ναι πες μας τι σου άρεσε και αν όχι πες μας που θα ήθελες να βρεθείς αν σου δινόταν η ευκαιρία.

Έχω επισκεφθεί τη Θάσο, αρκετά χρόνια πριν. Όμως, οφείλω να ομολογήσω πως δεν έχω παρά μια πολύ αμυδρή εικόνα. Υπάρχουν τόσα μέρη να δει κανείς σε αυτό το κομμάτι της Ελλάδας. Ελπίζω πολύ σύντομα να μου δοθεί η ευκαιρία να πραγματοποιήσω ένα ταξίδι εκεί. Καβάλα, Ξάνθη, Πομακοχώρια, Θάσος, Σαμοθράκη είναι πρώτα πρώτα στη λίστα!

Πες μας λίγα λόγια για τα επόμενα εικαστικά σου βήματα. Τι έρχεται, τι μας ετοιμάζεις;

Ετοιμάζω κάποια καινούργια γλυπτά και έχω ήδη ξεκινήσει τα πρώτα έργα για την επόμενη ατομική μου, καθώς και μια ακόμη έκθεση με δύο συναδέλφους. Θα γίνει ενημέρωση όταν ολοκληρωθούν τα projects και οριστεί ημερομηνία.

Σε ευχαριστούμε πολύ για την πολύ όμορφη συζήτηση που είχαμε. Σου ευχόμαστε ό,τι καλύτερο!

Εγώ σας ευχαριστώ για την τιμή να με φιλοξενήσετε στο ωραίο και πολύ ενδιαφέρον περιοδικό σας.

Κείμενο: Ηλίας Κοτσιρέας

Φωτογραφίες: Αρχείο Λένας Μορφογένη

Φωτογραφία Λένας Μορφογένη: eleni_andr

Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Fresh Summer 2024